Madde kullanım bozukluğu veya madde bağımlılığı, kişinin yasadışı ya da yasal bazı maddeleri (alkol, tütün, uyuşturucular) kontrolsüz bir şekilde kullanması ve bu kullanımın sosyal, psikolojik ve fiziksel zararlarla sonuçlanması durumudur. Bu durum, kişinin günlük yaşamını olumsuz etkiler ve sağlık sorunlarına yol açabilir.

Tanı Kriterleri

Madde kullanım bozukluğu tanısı koymak için, Amerikan Psikiyatri Birliği’nin (APA) belirlediği DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition) kriterleri kullanılır. Bu kriterlere göre, son 12 ay içinde aşağıdaki belirtilerden en az iki tanesinin görülmesi gerekmektedir:

1. Maddenin daha uzun süre veya daha yüksek dozda alınması.
2. Maddeyi bırakma veya azaltma çabalarının başarısız olması.
3. Maddeyi elde etmek, kullanmak veya etkisinden kurtulmak için çok zaman harcanması.
4. Madde kullanımı nedeniyle güçlü istek veya arzu.
5. Madde kullanımının sosyal veya mesleki sorumlulukları olumsuz etkilemesi.
6. Maddeden kaynaklanan sorunlara rağmen kullanmaya devam etme.
7. Sosyal ve hobisel aktivitelerde azalma.
8. Fiziksel tehlikeli durumlarda madde kullanımı.
9. Madde kullanımının fiziksel veya psikolojik sorunları kötüleştirmesi.
10. Tolerans gelişimi.
11. Yoksunluk semptomları.

Neden Madde Bağımlısı Olunur?

Madde bağımlılığına yol açan faktörler arasında genetik yatkınlık, çevresel etkiler, sosyal çevre, erken yaşta madde kullanımı, psikolojik sorunlar (anksiyete, depresyon gibi) ve stresle başa çıkma yöntemleri sayılabilir.

Ebeveynler Çocuğunun Madde Kullanmasını Önlemek İçin Neler Yapabilir?

1. Açık İletişim Kurun: Çocuklarınızla madde kullanımı ve olası zararları hakkında açık ve dürüst bir şekilde konuşun. Sağlıklı iletişim kurmak, onların sorularını yanıtlamak ve endişelerini dinlemek önemlidir.
2. Güçlü Bir Bağ Kurun: Çocuğunuzla kaliteli zaman geçirin ve onların hayatındaki önemli bir destek olun.
3. Rol Model Olun: Sağlıklı yaşam tarzı seçimleri yaparak çocuğunuza iyi bir örnek olun.
4. Kurallar ve Sınırlar Belirleyin: Net kurallar ve beklentiler belirleyerek çocuğunuzun bu kurallara uymasını sağlayın.
5. Duygusal Destek Sağlayın: Çocuğunuzun duygusal ihtiyaçlarını karşılamak için onları destekleyin ve güvende hissettirin.

Madde Kullanan Çocuğu Aile Nasıl Anlayabilir ve Ne Yapmalı?

Anlama Yolları:

• Değişen davranışlar, arkadaş çevresinde ani değişiklikler, okul performansında düşüş, gizli davranışlar, fiziksel sağlıkta değişiklikler gibi belirtiler madde kullanımının işaretleri olabilir.

Eylem Adımları:

1. Sakin ve Destekleyici Olun: Çocuğunuzla konuşurken yargılayıcı olmaktan kaçının. Onları dinleyin ve duygularını anlamaya çalışın.
2. Profesyonel Yardım Alın: Bir sağlık profesyoneline başvurarak durumu değerlendirin ve gerekli tedavi sürecini başlatın.
3. Tedavi ve Destek Araştırın: Uygun tedavi seçenekleri ve yerel destek grupları hakkında bilgi edinin.
4. Aile Terapisi: Tüm ailenin katılımıyla terapi, madde kullanımının altında yatan sorunları ele alabilir ve aile içi ilişkileri güçlendirebilir.

Madde bağımlılığı ciddi bir sorundur ve erken müdahale, çocuğunuzun sağlığı ve geleceği için çok önemlidir. Ebeveynler olarak gösterdiğiniz destek ve sağladığınız kaynaklar, bu zorlu süreçte büyük bir fark yaratabilir.

Elvan ŞAHİN
Uzman Klinik Psikolog

Ankara EMDR Terapisi Uygulayıcısı
Ankara Oyun Terapisi Uygulayıcısı
Online / Yüz yüze Ebeveyn Danışmanlığı